QGIS
Osoby odpowiedzialne za QGIS wkładają dużo wysiłku, aby cały proces decyzyjny był jak najbardziej przejrzysty. Otwartość oprogramowania jest tu traktowana nie tylko jako dostęp do kodu źródłowego i możliwość jego wykorzystania lub dowolnej modyfikacji. Bardzo ważna jest transparentność zarządzania całym projektem. Takie podejście pozwala każdemu członkowi społeczności na zapoznanie się z dokumentami zawierającymi informacje o stanie projektu i jego przyszłości. W niniejszym artykule skupimy się na aspekcie finansowym, jednak zawarte w nim linki prowadzą do dokumentów, dzięki którym zainteresowane osoby mogą pogłębić swoją wiedzę o projekcie i jego funkcjonowaniu od wewnątrz.
W jednym z poprzednich artykułów z wspominaliśmy o rozpoczęciu drugiej edycji grantów QGIS. W skrócie polega to na tym, że programiści z całego świata mogą zgłaszać swoje propozycje związane z rozwojem projektu, następnie uprawnieni członkowie społeczności głosują na wybrane przez siebie pozycje i te o największej popularności zostaną sfinansowane ze środków fundacji. Z końcem kwietnia zostało zakończone głosowanie i ogłoszono listę projektów, które otrzymają dofinansowanie. Wyniki zostały opublikowane w formie publicznego arkusza kalkulacyjnego. W bieżącej edycji programu zostało zgłoszonych 13 projektów, z których ostatecznie zostanie zrealizowanych 6 najwyżej ocenionych o łącznej wartości 25,6 tys. €. Przyjrzyjmy się bliżej tym projektom wg otrzymanej punktacji. Jeśli wszystko przebiegnie bez dodatkowych komplikacji poniższe rozwiązania powinny być gotowe przed premierą QGIS 3.
Już kilkukrotnie informowaliśmy o dacie wydania QGIS 3.0. Zawsze jednak zaznaczaliśmy, że nie są to oficjalne terminy. Ostatnio jednak zaktualizowany został oficjalny harmonogram kolejnych wydań wraz z długością wsparcia dla poszczególnych wersji. Zgodnie z nim pierwsze wydanie z serii 3.x pojawi się 29 września br. Jak wspominaliśmy w poprzednim wpisie, nie będzie to wydanie z długoterminowym wsparciem. To miano uzyska wersja 3.2. Nie pojawi się ona jednak po 4 miesiącach, jak to było do tej pory, lecz dopiero pod koniec czerwca 2018 r. Wynika to z chęci ustabilizowania nowej gałęzi rozwojowej projektu. Do tego czasu oficjalnym i rekomendowanym wydaniem, w szczególności w firmach i instytucjach, jest QGIS 2.
Jedną z podstawowych funkcji systemów informacji przestrzennej jest produkcja wizualizacji kartograficznych. Najczęściej kojarzy się to z przeglądarkami map on-line (geoportalami), ale nadal potrzebne są tradycyjne mapy, które można wziąć do ręki i iść w teren lub po prostu powiesić na ścianie. Mapom drukowanym GIS dał drugie życie, ponieważ teraz możliwe jest tworzenie map w dowolnej skali dla dowolnego obszaru “na żądanie”.
Właśnie z takim zadaniem zgłosiła się do nas Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Zielonej Górze. Potrzebowali rozwiązania, dzięki któremu każda osoba po krótkim przeszkoleniu będzie w stanie stworzyć profesjonalną mapę dla dowolnego terenu (na przykład nadleśnictwa). Mapy miały być w różnych formatach: od png (do publikacji w Internecie), przez pdf (do druku) do svg (do dalszej obróbki w programach graficznych) i w wielu skalach dla całego obszary Dyrekcji. Co ważne: dane na podstawie których mapy miały powstać miały być na możliwie otwarte i nie ograniczać Dyrekcji w ich wykorzystaniu.
QGIS 3
W instalatorze OSGeo4W dostępna jest już testowa wersja QGIS 3, aktualnie oznaczona numerem 2.99. Teraz każdy może przekonać się jakie zmiany zostały do tej pory wprowadzone przez programistów projektu. Aktualnie aplikacja nie odbiega znacząco wyglądem od wersji 2.x, ale większość zmian związanych jest z jej wnętrzem (o czym pisaliśmy m.in. w artykule o QGIS 3). Na poniższym screenie widać, że dostępny jest nowy Python oraz pakiet Qt.
Podczas instalacji pobieranych jest wiele zaktualizowanych bibliotek, w związku z czym najlepiej jest zainstalować aplikację w osobnym katalogu, niż inne instancje QGIS. Unikniemy w ten sposób problemów z konfliktem różnych wersji. Należy również pamiętać, że jest to tylko wersja testowa. QGIS jest w fazie intensywnego rozwoju i często mogą występować błędy oraz problemy z działaniem narzędzi. Z każdym kolejnym wydaniem testowym powinno być jednak coraz lepiej.
Najważniejszym wydarzeniem w GIS w tym roku będzie opublikowanie wersji oznaczonej numerem 3. Dlaczego ta zmiana jest tak znacząca? W jaki sposób wpłynie ona na społeczność? Zapraszamy do lektury wszystkich użytkowników QGIS – szczególnie tą jej części, która aktywnie uczestniczy w rozwoju aplikacji m.in. poprzez tworzenie wtyczek i skryptów.
Jak zwykle przy okazji pojawienia się nowej wersji aplikacji QGIS prezentujemy Wam przegląd najciekawszych naszym zdaniem nowości jakie zostały wprowadzone. QGIS 2.16 otrzymał nazwę Nødebo. Jest to miejscowość w Danii, gdzie odbyła się pierwsza międzynarodowa konferencja użytkowników QGIS oraz spotkanie programistów tego projektu. Gospodarzem spotkania był Department of Geoscience and Natural Resource Management Forest and Landscape College w Nødebo. Wersja 2.16 nie posiada przedłużonego wsparcia, jeśli więc bardziej od nowych funkcji cenicie sobie stabilność sugerujemy pozostać przy wersji 2.14.
GIS Support jest brązowym sponsorem QGIS. Ze swojej strony zachęcamy do wsparcia finansowego inne organizacje i firmy wykorzystujące QGIS w swojej pracy, co pozwoli na dalszy rozwój projektu.
Poniżej przedstawiamy kilka najciekawszych wg nas zmian w stosunku do poprzedniej wersji. Wizualny przegląd zmian przygotowany przez autorów można znaleźć na oficjalnej stronie.
Widok mapy
Okno mapy zostało wzbogacone o kilka funkcjonalności, które podnoszą komfort oraz precyzję pracy. Nowym narzędziem jest Magnifier, dzięki któremu można powiększyć widok bez zmiany skali. Przydatne jest to np. przy ręcznym ustawianiu symboli lub etykiet – przy zmianie skali mogą one znikać/pojawiać się, natomiast wykorzystując zbliżenie ich położenie jest stałe.
Jeśli przybliżamy/oddalamy mapę za pomocą kółka myszy QGIS automatycznie zwiększa/zmniejsza skalę dwukrotnie. Jeśli jednak chcemy zrobić to mniejszymi krokami można teraz tego dokonać przytrzymując klawisz Ctrl. Standardowe zwiększanie/zmniejszanie skali można teraz wykonać kombinacjami Ctrl + oraz Ctrl -.
Również zachowanie narzędzia ręcznej selekcji można zmieniać za pomocą klawiszy modyfikatorów. Wykonując zaznaczenie za pomocą prostokąta mamy możliwość:
- przytrzymując Shift – dodanie nowych obiektów do istniejącej selekcji,
- przytrzymując Ctrl – usunięcie obiektów z istniejącej selekcji,
- przytrzymując Ctrl+Shift – wybrać obiekty z istniejącej selekcji (pozostałe obiekty zostaną odznaczone),
- przytrzymując Alt – wybierane są tylko obiekty w pełni wchodzące w zaznaczenie.
Klikając na pojedyncze obiekty z wciśniętym klawiszem Shift lub Ctrl obiekt ten zostanie dodany lub usunięty z istniejącej selekcji.
Jeśli dla danej warstwy ustawiona jest widoczności zależna od skali i mapa jest poza określonym zakresem to nazwa tej warstwy na liście jest szara. W menu kontekstowym tej warstwy pojawi się również opcja do ustawienia najbliższej skali, w której będzie ona widoczna.
Symbolizacja
Do tek pory aby zmienić styl warstwy należało otworzyć okno dialogowe z jej właściwościami, dokonać odpowiednich zmian i kliknąć OK lub Zastosuj aby zobaczyć efekt zmian. Nie jest to zbyt wygodne ponieważ część mapy jest zasłonięta oraz nie można podejrzeć zmian przed ich zapisaniem. Na szczęście w nowej odsłonie wprowadzony został nowy panel pozwalający zmieniać style warstwy, ustawiać etykiety/diagramy oraz cofać wprowadzone zmiany. Można go wywołać poprzez menu Widok->Panele->Layer styling lub klikając ikonę 
znajdującą się na panelu warstw.
Osoby, które często korzystają z gradientów na pewno ucieszy nowe okno do ich tworzenia i edycji. Wszystkie parametry można teraz wyklikać np. ustawić granice dla poszczególnych barw, przezroczystość czy kolor. Nowe okno zdecydowanie bardziej przypomina teraz analogiczne narzędzia dostępna w aplikacjach graficznych.
Przycisk wyboru koloru został wzbogacony o koło, które pozwala szybko znaleźć pożądaną barwę.
Dodane zostały trzy nowe sposoby symbolizacji warstw wektorowych oraz jeden dla rastrów. Pierwszy z nich to w zasadzie brak symbolizacji czyli obiekty nie zostaną wyświetlone na mapie. Jest to przydatne jeśli daną warstwę wykorzystujemy jedynie do wyświetlenia etykiet lub wykresów.
Warstwy liniowe otrzymały możliwość stylizowania w formie strzałek. Ten typ symbolizacji pozwala tworzyć zakrzywione linie łączące dwa lub więcej punktów. Wygląd strzałek można modyfikować np. wypełnienie, szerokość, wielkość grota. Warstwy punktowe natomiast otrzymały symbolizację z wypełnionym znacznikiem (Filled marker). Jest ona podobna do już istniejącego prostego znacznika, ale dodaje możliwość stylizowania wypełnienia i otoczki znacznika w ten sam sposób jak poligony np. wykorzystując gradient i przerywane linie. Sama baza znaczników została dodatkowo rozbudowana o kilka nowych kształtów.
Rastry otrzymały możliwość tworzenia cieniowania (hillshade) bezpośrednio w panelu stylizacji. Daje to znacznie ciekawszy efekt w stosunku do płaskich odcieni szarości. Użytkownik może określić kilka podstawowych parametrów takich jak kąt padania promieni słonecznych, azymut czy przewyższenie pionowe.
Tabela atrybutów
Duże zmiany dotknęły tabelę atrybutów. Klikając prawym klawiszem w nagłówek dostajemy menu umożliwiające konfigurację widoku kolumn:
- Hide column – ukrycie wybranej kolumny,
- Set width – ustawienie zdefiniowanej szerokości dla danej kolumny,
- Autosize – automatyczne ustawienie szerokości kolumny na podstawie wartości, które się w niej znajdują,
- Organize columns – otwiera okno dialogowe, w którym można zmienić kolejność wyświetlanych kolumn (przeciągnij i upuść) oraz zmienić ich widoczność,
- Sort – otwiera kreator wyrażeń w celu zdefiniowania kolejności rekordów w tabeli.
Dokonane zmiany są zapamiętywane przez QGIS po zamknięciu tabeli.
Tabela atrybutów wzbogacona została o nowe narzędzie do zaznaczania lub filtrowania obiektów. Aby z niego skorzystać należy kliknąć ikonę 
lub użyć skrótu klawiaturowego Ctrl+F. Zostanie uruchomiony widok formularza zawierającego listę atrybutów danej warstwy. Wypełniając kryteria i wybierając operatory określamy filtr, na podstawie którego zostaną wybrane obiekty. Możemy je zaznaczyć (Select features) lub przefiltrować rekordy w tabeli (Filter features) tak aby widoczne były tylko obiekty spełniające zadany warunek. Dostęp do tego narzędzia można również uzyskać bezpośrednie z okna mapy poprzez klawisz F3 lub opcję Select Features by Value.
Jeśli chcemy szybko zmienić jeden lub więcej atrybutów dla zaznaczonych obiektów możemy skorzystać z opcji Multiedit mode. Narzędzie można aktywować klikając na przycisk 
. Pojawi się okno podobne do wcześniej opisywanego filtrowania obiektów tzn widok formularza z listą trybutów i polami tekstowymi. Przy zmianie jednej z wartości pojawi się kontrolka pozwalająca zapisać zmiany do zaznaczonych obiektów lub je cofnąć.
Narzędzia geoprocessingu
Po wielu latach QGIS pożegnał się z jedną z najczęściej używanych wtyczek – fTools. Była ona dostarczana wraz z QGIS i zawierała wiele przydatnych narzędzi do zarządzania i analizowania danych wektorowych. Usunięcie tego rozszerzenia nie oznacza że użytkownicy stracili dostęp do udostępnianych przez nią funkcjonalności. Od dłuższego czasu były one dostępne poprzez Narzędzia geoprocessingu. Jedyna zmiana jaką odczuje użytkownik to nowe oknoa dialogowe po uruchomieniu wybranej funkcjonalności – istniejące pozycje w menu pozostawiono bez zmian, jednak po uruchomieniu wybranego narzędzia pojawi się standardowy panel algorytmu z Narzędzi geoprocessingu.
Same Narzędzia geoprocessingu również zostały wzbogacone o nowe funkcjonalności. Od teraz można automatycznie wygenerować wtyczkę zawierającą wybrane skrypty Narzędzi geoprocessingu. Taka wtyczka działa jak każda inna, można ją więc rozpowszechniać poprzez repozytorium (własne lub oficjalne). Użytkownicy, którzy ją zainstalują będą mieli dostęp do tych algorytmów z panelu processingu. Dodano również możliwość tworzenia algorytmów z predefiniowanymi parametrami, dzięki czemu dla często używanych funkcji nie trzeba za każdym razem od nowa ustawiać tych samych danych. Uzupełniona została baza algorytmów dla GRASS GIS 7, zawiera teraz wszystkie narzędzia dostępne w modułach vector, raster i imagery.
Inne zmiany warte uwagi
Rozszerzona została baza sterowników umożliwiających pobieranie danych z różnych źródeł. Jeśli ktoś korzysta z usług ArcGIS REST może teraz połączyć się z nimi i przeglądać dane bezpośrednio z poziomu QGIS. Dotyczy to usługi ArcGIS Feature (odpowiednik WFS) oraz ArcGIS Map (odpowiednik WMS). Dodana została również możliwość połączenia z bazą DB2. Niemal od podstaw został napisany sterownik do obsługi WFS. Wśród wielu zmian, jakie zostały w nim dokonane warto zwrócić uwagę na wsparcie dla wersji 1.1 i 2.0, wykorzystanie pamięci podręcznej do przechowywania pobranych obiektów, wsparcie dodatkowych typów geometrii (głównie krzywe) czy lepsza współpraca z usługami, które nie do końca spełniają standardy OGC. Nowością w QGIS jest również możliwość tworzenia nowych plików i warstw w formacie GeoPackage. Jest to plikowa baza danych oparta na formacie SQLite, która stała się standardem OGC w 2014 r.
QGIS rozpoznaje teraz dane przesyłane w formacie NMEA-0183 przez urządzania nawigacji satelitarnej obsługujące rosyjski system GLONASS.
W oknie wydruków można rysować linie oraz poligony. Obiekty te można stylizować w ten sam sposób co warstwy wektorowe. W celu zmiany geometrii istniejących obiektów (przesunięcie, dodanie lub usunięcie wierzchołków) można wykorzystać nowe narzędzie do edycji wierzchołków.
Narzędzie zmiany kształtu obiektu (znajdujące się na pasku narzędzi do zaawansowanej digitalizacji) umożliwia wydłużenie istniejących linii. Wystarczy kliknąć jeden z końców i narysować dalszy jej przebieg. Po zakończeniu edycji geometria zostanie automatycznie zaktualizowana.
Po 4 miesiącach oczekiwania, pojawił się nowy QGIS 2.12 Lyon. Jak zwykle przygotowaliśmy szerszy opis ciekawszych funkcjonalności, które pojawiły się wraz z nowym wydaniem. Więcej informacji o wprowadzonych zmianach można znaleźć na stronie przygotowanej przez autorów QGIS.
GIS Support jest brązowym sponsorem QGIS, ale nie jesteśmy sami. Cieszy nas również wkład innych polskich podmiotów. Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie jest srebrnym sponsorem, natomiast brązowymi sponsorami są QGIS Polska oraz Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH. Zachęcamy jednocześnie do wsparcia finansowego inne organizacje i firmy wykorzystujące QGIS w swojej pracy, co pozwoli na dalszy rozwój projektu.
Rekomendowaną wersją jest ciągle QGIS 2.8.3 posiadający wydłużone wsparcie techniczne (LTR – Long Term Release). W związku z tym instalacja najnowszej wersji nie jest zalecana na stanowiskach, gdzie liczy się przede wszystkim stabilność.
Aktualnie dostępna wersja nie posiada pełnego spolszczenia, w szczególności dotyczy to nowych opcji. W związku z tym w poniższym tekście znajdują się również anglojęzyczne opisy funkcji, widoczne w QGIS w momencie ich opisywania.
Interfejs użytkownika
Pierwszą nowość można zauważyć od razu po uruchomieniu. Zamiast mapy, w centrum znajduje się ekran powitalny zawierający listę ostatnio otwieranych projektów (chociaż przy pierwszym uruchomieniu będzie ona zapewne pusta), dzięki czemu można szybko wrócić do ostatnio wykonywanej pracy. Poza nazwą i lokalizacją pliku projektu wyświetlana jest miniatura z widokiem mapy co ułatwia szybkie znalezienie na liście interesującej nas pozycji.
Autorzy dodali możliwość tworzenia własnych tematów wyglądu dla interfejsu użytkownika QGIS. Dzięki temu w prosty sposób można zmienić kolor tła okna głównego lub przycisków, dodać własne ikony, zmienić wielkość napisów itd. Standardowo dostępne są dwa szablony: default (domyślny) oraz Night Mapping zmieniający kolorystykę QGIS na odcienie czerni. Aby stworzyć własny motyw, należy go stworzyć w katalogu themes, dostępnym w folderze z ustawieniami użytkownika (domyślnie .qgis2). Styl edytowany jest w pliku style.qss, którego składnia jest bardzo podobna do formatu CSS. Więcej informacji można znaleźć w artykule na blogu Nathana Woodrow.
Warstwy wektorowe
W QGIS 2.10 Pisa zaimplementowany został nowy silnik do obsługi geometrii, który wprowadził m.in. obsługę linii krzywych. Brakowało jednak narzędzi umożliwiających ich wprowadzanie oraz edycję. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami sytuacja ta zmieniła się wraz z nową wersją aplikacji. Dodano dwa narzędzia umożliwiające wprowadzanie obiektów opartych o krzywe: ręcznie oraz definiując promień okręgu. Przypomnijmy, że aby korzystać z nowych typów geometrii należy używać źródeł danych, które również wspierają krzywe np. PostGIS lub GML. W przypadku pozostałych formatów (np. Shapefile) łuki zostaną automatycznie przekształcone na wspierany typ geometrii (poligon lub linia) poprzez wygenerowanie dodatkowych punktów wzdłuż krzywej.
Kolejną nowość docenią osoby, dla których istotne jest precyzyjne wprowadzanie/edycja współrzędnych punktów lub wierzchołków obiektów. Jeśli w trybie edycji aktywujemy narzędzie Edycja wierzchołków i wskażemy obiekt to pojawi się nowy panel z listą współrzędnych wszystkich punktów tworzących geometrię. Wybierając jeden z wierzchołków zostanie on podświetlony na liście. Wartości w tabeli można edytować co automatycznie przekłada się na kształt wybranej geometrii.
Dostępne są dwie nowe, wbudowane wtyczki umożliwiające korygowanie niepoprawnych topologicznie warstw. Pierwsza, Check geometries, pozwala znaleźć błędy w geometrii i, w miarę możliwości, automatycznie je poprawić. Długa lista możliwości zawiera m.in. wyszukiwanie geometrii, które same siebie przecinają, mają zduplikowane wierzchołki czy wyszukiwanie zduplikowanych lub nachodzących na siebie obiektów. Możliwe jest również wykrycie wolnych przestrzeni pomiędzy poligonami czy konwersja obiektów wieloczęściowych na pojedyncze jeśli składają się z jednej części. Druga wtyczka, Geometry Snapper, pozwala przesunąć wierzchołki lub krawędzie jednej warstwy do obiektów drugiej warstwy wg określonej tolerancji.
Ciekawie prezentuje się możliwość definiowania formatowania warunkowego dla tabel atrybutów. Funkcja ta, dobrze znana z arkuszy kalkulacyjnych, umożliwia ustawienie zdefiniowanych stylów dla poszczególnych komórek w kolumnie na podstawie jej zawartości. Można definiować m.in. kolor tła, rodzaj czcionki, a nawet dodać do komórki ikonę. Szczegółowe informacje wraz z prezentacją działania opisał na swoim blogu Nathan Woodrow.
Bazy danych
Wtyczka DB Manager, służąca do zarządzania bazami danych, doczekała się kilku ulepszeń:
- dodane zostało wsparcie dla bazy danych Oracle Spatial,
- dane można bezpośrednio eksportować do wielu formatów wspieranych przez bilbiotekę OGR,
- dodano opcję importu tylko wybranych obiektów,
- okna do wprowadzania zapytań SQL są tworzone jako zakładki, a nie jako osobne okna.
Dodane zostały również nowe pozycje do menu podręcznego dla połączeń z bazą PostGIS w przeglądarce QGIS Browser (dostępnej również jako panel w QGIS). W zależności od wybranego elementu, nowe menu umożliwia tworzenie, usuwanie i zmianę nazwy schematów, kasowanie, usuwanie wszystkich danych lub zmianę nazwy tabel czy kopiowanie tabel pomiędzy schematami.
Etykietowanie
Wiele nowych opcji zostało wprowadzonych do silnika etykietowania warstw wektorowych. Szczegółowe informacje o części zmian w silniku etykietowania można znaleźć w artykule Nyall’a Dawson’a.
W górnej części okna etykietowania znajduje się lista, umożliwiająca wybór trybu działania silnika. Opcja No labels to oczywiście brak etykietowania dla wybranej warstwy, a Show labels for this layer to standardowa opcja etykietowania, dostępna już wcześniej. Nowością są dwie kolejne pozycje na liście. Jeśli nie chcemy, aby etykiety jednej warstwy nachodziły na inną warstwę, możemy wybrać opcję Discourage other labels from covering features in this layer. W ten sposób obiekty tej warstwy będą stanowić przeszkodę dla wyświetlanego tekstu i QGIS będzie szukał takiej lokalizacji dla tekstu, aby je ominąć. Jeśli chcemy jednocześnie aby warstwa była etykietowana oraz tekst nie nachodził na jej obiekty można zaznaczyć opcję Unikaj etykiet zakrywających obiekty znajdującej się na zakładce Renderowanie.
Ostatnią opcją, która znacząco zwiększa kontrolę użytkownika nad końcowym efektem jest wprowadzenie etykietowania opartego na regułach. Działa ona w sposób analogiczny do stylizacji opartej na regułach. Pozwala to zróżnicować sposób wyświetlania etykiet dla różnych obiektów z tej samej warstwy np. na podstawie ich atrybutów lub geometrii. Szerszy opis można znaleźć na stronie Lutra Consulting.
Dodano również opcję etykietowania poligonów tylko w przypadku gdy tekst w całości mieści się wewnątrz geometrii.
Warstwy rastrowe
Użytkownicy, którzy w swojej pracy muszą korzystać z wielu warstw rastrowych pochodzących z różnych źródeł, mogą natrafić na problemy przy ich analizie. W takim wypadku przydatne może okazać się nowe narzędzie pozwalające dopasować ze sobą wiele plików rastrowych jednocześnie. Align rasters, bo o nim mowa, umożliwia ujednolicić ze sobą rastry poprzez:
- konwersję do jednego układu współrzędnych,
- zmianę rozdzielczości wybraną metodą,
- przeskalowanie wartości komórek,
- przycięcie do obszaru zainteresowania.
Kompozytor wydruków
Użytkownikom zostały oddane do dyspozycji nowe opcje zwiększające kontrolę nad wyglądem tabel atrybutów dodanych do kompozytora. W sekcji Wygląd znajduje się przycisk Advanced customisation, dzięki któremu możemy zmienić kolor tła tabeli. Do ustawienia jest nie tylko kolor tła całej tabeli, ale również możliwe jest wyróżnienie parzystych lub nieparzystych oraz pierwszych i ostatnich kolumn/wierszy. Dzięki temu znacząco wzrośnie czytelność załączonych tabel. Ponadto dodano opcję do automatycznego zawijania zbyt długich tekstów w komórce.
W panelu kompozycja pojawiła się nowa opcja, dzięki której dopasujemy rozmiar wydruku do zawartości. Klikając przycisk Resize page rozmiar strony automatycznie zostanie zmieniony, tak aby wszystkie elementy były widoczne na płótnie, nawet jeśli poza nie wystają. Jeśli chcemy zostawić odstępy pomiędzy krawędzią wydruku, a dodanymi elementami możemy ustawić ich wielkość ręcznie.
Często drukując skomplikowane warstwy poligonowe lub liniowe (zawierające dużą liczbę wierzchołków) do formatów pozwalających przechowywać dane wektorowe (PDF lub SVG) otrzymujemy bardzo duże pliki. Dodatkowo, ich wyświetlanie może być problematyczne na słabszych komputerach. Wynika to z dużej liczby wierzchołków, które są dodawane i renderowane. Do tej pory możliwe było wymuszenie renderowania całej kompozycji jako raster. Jeśli jednak mamy tylko jedną warstwę sprawiającą problemy, to mamy teraz możliwość wymuszenia renderowania tylko dla niej. W tym celu należy przejść do jej właściwości i w zakładce Renderowanie zaznaczyć opcję Force layer to render as a raster (…).
Spośród pozostałych zmian warto wspomnieć o zaktualizowaniu wtyczki GRASS GIS, dzięki czemu obsługuje ona wersję 7 tej aplikacji. Warstwy wektorowe można edytować bezpośrednio w QGIS używając standardowych narzędzi. Dostęp do warstw można uzyskać bezpośrednio z wbudowanej przeglądarki, można w niej również tworzyć nowe warstwy. Oczywiście wsparcie dla GRASS GIS 6 nie zostało porzucone, a wszystkie usprawnienia dotyczą również tej wersji. Aktualizacja wtyczki została sfinansowana w ramach zbiórki pieniędzy, a informacje można znaleźć na stronie tego projektu.
Autorzy QGIS ogłosili właśnie wydanie wersji 2.10. Nazwa kodowa Pisa odnośni się do miejscowości, w której odbyło się spotkanie programistów projektu w 2010 r. Wersja ta zawiera, poza poprawkami znalezionych błędów, wiele nowych funkcji i narzędzi. W związku z tym jej instalacja nie jest zalecana na stanowiskach, gdzie liczy się przede wszystkim stabilność. W takim wypadku należy zwrócić się w stronę poprzedniej wersji (2.8.2) która posiada wydłużony okres wsparcia (LTR – Long Term Release). Będzie ona wspierana poprzez usuwanie błędów jeszcze przez ok. 8 miesięcy.
Poniżej przedstawiamy kilka najciekawszych wg nas zmian w stosunku do poprzedniej wersji. Wizualny przegląd zmian przygotowany przez autorów można znaleźć na oficjalnej stronie.
Na wstępie warto wspomnieć o zmianie, która nie jest widoczna dla użytkownika. Obsługa geometrii została napisana na nowo, dzięki czemu możliwe stało się wprowadzenie długo oczekiwanych zmian. Nowy silnik wspiera nie tylko punkty, linie i poligony, ale również krzywe. Pozwala to m.in. na przedstawienie obiektów jako okręgi, a nie poligony składające się z wielu segmentów. Aby korzystać z tej możliwości należy oczywiście użyć źródła danych, które również wspiera krzywe np. PostGIS. Popularny format ESRI Shapefile nie wspiera tego typu geometrii. Inną ważną zmianą jest wsparcie wartości z i m we współrzędnych geometrii. Należy podkreślić, że nowy silnik jest ciągle rozwijany. W pierwszym etapie skoncentrowano się na funkcjonalnościach istniejących w dotychczasowym silniku, dzięki czemu użytkownicy nie odczują różnicy po przejściu na nową wersję. W związku z tym brakuje na razie narzędzi do tworzenia i dokładnego modyfikowania nowych typów geometrii. Będą one sukcesywnie dodawane w kolejnych odsłonach QGIS.
Symbolizacja
Największą nowością jest możliwość dodawania efektów do zdefiniowanych symboli. Pozwalają one szybko i łatwo dodać takie efekty jak cień, rozmycie czy otoczka symbolu. Aby je uaktywnić należy przy wyborze symbolu zaznaczyć opcję Rysuj efekty i kliknąć przycisk 
. Warto dodać, że jest to pierwsza funkcjonalność QGIS sfinansowana z pomocą platformy Kickstarter.
Symbol stopniowy został wzbogacony o nową metodę rozróżnienia wartości obiektów poprzez rozmiar symbolu (warstwy punktowe) lub grubość linii (warstwy liniowe). Aktualnie poligony nie są wspierane przez nową funkcjonalność. Użytkownik może wybrać minimalną i maksymalną wielkość (w mm lub jednostkach mapy), a QGIS automatycznie przeliczy i ustawi klasy w zależności od wartości wybranego pola. Legenda warstwy prawidłowo wyświetli zdefiniowane klasy i rozmiary symboli, dotyczy to również legendy w oknie wydruków.
W stopniowej symbolizacji można również zauważyć nową zakładkę Histogram. Znajduje się na niej histogram przedstawiający liczbę obiektów oraz wybrane zakresy klas. Co ciekawe wykres jest interaktywny i możliwe jest jego modyfikowanie za pomocą kursora np. przesunięcie granic klas lub dodanie nowych.
Przebudowaniu uległo okno do dodawania wykresów. Teraz różne opcje dostępne są w innych oknach, przez co całość wygląda znacznie prościej i schludniej. Początkowo trzeba się przyzwyczaić do tego gdzie są ważne dla nas opcje. Nie powinno jednak to być zbyt trudne ponieważ są one rozlokowane w podobny sposób jak w narzędziu etykietowania. Diagramy są również widoczne w legendzie warstwy na liście i w wydrukach.
Edycja i zarządzanie danymi
Kolejnym narzędziem, które otrzymało nowe funkcje, jest Obróć obiekt. Po jego aktywacji i wybraniu geometrii pojawi się okno, w którym można wpisać kąt, o który ma zostać ona obrócona lub wprowadzić wartość kątową, do której zostanie przyciągana nowa geometria. Punkt, wokół którego następuje obrót, można przesuwać poprzez kombinację klawisza Ctrl i kliknięcia w oknie mapy.
W QGIS 2.6 autorzy wprowadzili tzw. wirtualne pola, które są automatycznie aktualizowane, w przypadku zmiany parametru do którego odnosi się zdefiniowane wyrażenie. Jednak aby zmienić to wyrażenie dotychczas należało skasować pole i utworzyć nowe. Od teraz istnieje jednak możliwość edycji formuł. Aby to zrobić należy otworzyć właściwości danej warstwy i przejść na zakładkę Pola.
Przydatną opcją do przeglądania danych jest możliwość filtrowania obiektów za pomocą wyrażeń. Funkcja ta do tej pory nie była jednak dostępna dla warstw, które posiadały złączenia z innymi warstwami. Na szczęście od nowej wersji możliwe jest jej używanie również w takim przypadku. Jest to jednak ograniczone tylko do pól głównej warstwy, filtrowanie po kolumnach innych, złączonych z nią warstw nie jest aktualnie możliwe. Doczekaliśmy się również możliwości edycji parametrów złączenia bez konieczności ich tworzenia od nowa.
Wtyczka DB Manger, do zarządzania danymi w bazach PostGIS i SpatiaLite, została wzbogacona w Kreator zapytań SQL. Osoby korzystające wcześniej z QSpatialite od razu zauważą podobieństwo z analogiczną funkcjonalnością dostępną w tej wtyczce. I słusznie, gdyż została ona z niej przeniesiona. Kreator umożliwia wybór przez użytkownika tabel, kolumn i ich wartości oraz funkcji, zdefiniowanie warunku WHERE (pole Gdzie), grupowania i sortowania wyników. Po kliknięciu OK w oknie SQL zostanie utworzone właściwe polecenie.
Narzędzia analizy
Od razu po włączeniu aplikacji można zauważyć nowy panel Statystyki. Wyświetlone są w nim podstawowe dane statystyczne wybranej warstwy wektorowej. Informacje mogą być zbierane nie tylko dla wybranego pola tabeli atrybutów, ale również można je modyfikować za pomocą wyrażeń. Część dostępnych statystyk była wcześniej dostępna w menu Wektor->Narzędzia analizy->Podstawowe statystyki, teraz dostęp do danych jest w czasie rzeczywistym, a panel nie blokuje całego okna QGIS.
Do wtyczki Statystyki strefowe wprowadzono kilka nowych funkcji przy jednoczesnej możliwości wyboru statystyk, które mają zostać obliczone. Można również wybrać kanał warstwy rastrowej, dla którego zostaną przeprowadzone obliczenia.
Sterowniki formatów danych przestrzennych
Sterownik dla bazy danych PostGIS został wzbogacony o możliwość filtrowania danych po stronie serwera. Dotychczas po zdefiniowaniu filtra wszystkie dane były pobierane z bazy, a ich przetworzenie odbywało się po stronie QGIS’a. Powodowało to oczywiście niepotrzebne obciążenie samej bazy, łącza (jeśli nie jest ona lokalna) oraz samej aplikacji. Teraz wybór odpowiednich obiektów może odbywać się już na serwerze co ogranicza czas zapytania i całej operacji. Funkcja ta jest oznaczona jako eksperymentalna i domyślnie jest ona wyłączona. Aby ją włączyć należy przejść do opcji, Źródła danych i zaznaczyć ostatnią opcję w oknie.
Kolejnym ulepszeniom uległa również funkcja eksportu danych wektorowych do formatu DXF. Jest to możliwe dzięki wsparciu finansowemu szwajcarskich instytucji, które dążą do wprowadzenia do QGIS łatwego w użyciu i niezawodnego narzędzia pozwalającego na wymianę danych przestrzennych również z aplikacjami wykorzystywanymi przez architektów i projektantów. Więcej informacji o tym projekcie, w tym co zostało już zrealizowane i co jeszcze pozostało, można znaleźć tutaj.
Warto wspomnieć również o dodaniu wsparcia dla formatu Pointcloud – rozszerzenia bazy danych PostgreSQL do przechowywania chmur punktów pochodzących z laserowego skaningu (LIDAR). Poprawiono również działanie sterownika dla GRASS GIS.
Przeglądarka
Zmiany nie ominęły również przeglądarki danych przestrzennych. W panelu możliwe jest włączenie widżetu Właściwości wyświetlającego metadane wybranego pliku. Ciekawą propozycją dla programistów jest możliwość dodawania własnych elementów do drzewka przeglądarki za pomocą dwóch nowych klas: QgsDataItemProvider i QgsDataItemProviderRegistry. Dzięki temu integracja wtyczek z QGIS jest jeszcze większa.
QGIS 2.8, oznaczony nazwą Wien, ujrzał właśnie światło dzienne. To właśnie w Wiedniu w dniach 24-28 marca 2014 r. odbyło się spotkanie programistów wielu projektów rozwijanych i wspieranych przez Fundację OSGeo, w tym również twórców QGIS. Wersja ta jest pierwszym wydaniem tzw. LTR czyli Long Term Release. Oznacza to, że wersja ta będzie wspierana przez twórców przez kolejny rok i otrzyma w tym czasie kolejne łatki usuwające błędy. Jest to krok w stronę firm i organizacji, dla których posiadanie stabilnej wersji oprogramowania, niekoniecznie zawierającej nowe funkcjonalności, jest kluczowe w ich działalności. Zgodnie z aktualnym kalendarzem wydań, czyli nowa oficjalna wersja co 4 miesiące, kolejną wersją LTR będzie QGIS 2.14. Szczegóły odnośnie modyfikacji aktualnego systemu wydawniczego można znaleźć na stronie QGIS Enhancement Proposal.
Poniżej przedstawiamy kilka najciekawszych wg nas zmian w stosunku do poprzedniej wersji. Dokładniejszą listę można znaleźć w oficjalnym przeglądzie zmian.
Instalator dla wersji pod systemy z Windows dostępny jest do pobrania z oficjalnej strony projektu http://qgis.org oraz poprzez OSGeo4W. Przygotowano również wersje binarne dla systemu Mac OS X oraz najpopularniejszych dystrybucji systemu Linux.
Edycja danych wektorowych
Narzędzia do zaawansowanej edycji danych zostały wzbogacone o podstawowe funkcjonalności znane z narzędzi CAD. Dzięki nim możliwa jest dokładna wektoryzacja obiektów. Tworzenie linii prostopadłych, równoległych, odcinków o zadanej długości lub pod danym kątem nie powinno teraz być problemem dla użytkowników. Aby aktywować nowy panel należy w menu Widok->Panele wybrać opcję Zaawansowana digitalizacja, a następnie kliknąć ikonę 
.
Rozbudowaniu uległo narzędzie Uprość geometrię, również dostępne w panelu Zaawansowana digitalizacja. Możliwe jest określenie tolerancji jako pikseli oraz jednostek mapy lub warstwy. Zaznaczając obszar prostokątem (a nie klikając w konkretny obiekt) generalizacji ulegną wszystkie wybrane obiekty. Problemu nie stanowi już upraszczanie geometrii obiektów wieloczęściowych oraz przy włączanej reprojekcji warstw w locie. Przydatne może okazać się również wyświetlanie informacji o stopniu redukcji wierzchołków w stosunku do pierwotnej geometrii.
Udogodnieniem dla edycji danych jest również zmiana, jaka dosięgła narzędzie przyciąganie do obiektów. Dodano w nim możliwość określenia parametrów przyciągania dla wszystkich warstw jednocześnie lub dla aktualnie zaznaczonej na liście (przy zmianie zaznaczenia opcje przyciągania przechodzą na aktywną warstwę). Ciągle możliwe jest wybranie indywidualnych ustawień dla każdej warstwy w trybie zaawansowanym.
Kompozytor wydruków
Osoby często przygotowujące wydruki powinny docenić możliwość szybkiego włączania/wyłączania widoku paneli (F10) oraz przechodzenia w tryb pełnoekranowy (F11). Dzięki temu można łatwo zmaksymalizować widok mapy i skupić się np. na ułożeniu i stylizacji elementów mapy.
Dla obróconych map i przy włączonych współrzędnych siatki, na jednej krawędzi były wyświetlane zarówno współrzędne pionowe jak i poziome. Powodowało to również problem z nakładaniem się na siebie etykiet. Obecnie użytkownik ma możliwość określenia, które współrzędne mają być wyświetlone. Adekwatnie do tego, można również kontrolować styl wyświetlania podziałki na ramce bocznej. Wyświetlając opis współrzędnych siatki w pionie można teraz określić kierunek tekstu.
Narzędzia geoprocessingu
Panel narzędzi geoprocessingu został wzbogacony o nowe algorytmy:
- Regular points – generowanie siatki regularnych punktów;
- Symetrical difference – różnica symetryczna dwóch warstw;
- Split vector layer – podział warstwy na podstawie unikalnej wartości pola tabeli atrybutów;
- Vector grid – generowanie siatki współrzędnych;
- Hypsometric curves – generowanie krzywych hipsometrycznych na podstawie numerycznego modelu terenu;
- Split lines with lines – podział warstwy liniowej inna warstwą liniową;
- Refactor fields- narzędzie do zarządzania polami w tabeli atrybutów (usuwanie, dodawanie, przesuwanie, zmiana nazwy itp.)
Cztery pierwsze algorytmy dostępne były do tej w menu Wektor. Przeniesienie ich do Narzędzi geoprocessingu pozwala jednak wykorzystać je m.in. w modelach lub przy przetwarzaniu wsadowym danych.
Symbolizacja
Każda warstwa może teraz posiadać zdefiniowanych więcej niż jeden styl. Zarządzanie stylami odbywa się z menu kontekstowego warstwy lub w jej właściwościach. Każdy styl można dowolnie nazwać, a przełączanie pomiędzy nimi sprowadza się do wyboru w menu. Dodatkowo style mogą być wykorzystane w kompozytorze wydruków co umożliwia przedstawienie tych samych danych w różny sposób na sąsiadujących mapach.
Warstwy poligonowe uzyskały możliwość wypełnienia obrazem z pliku graficznego. Plik można wskazać bezpośrednio lub na podstawie danych z tabeli atrybutów. Obraz jest ułożony sąsiadująco jednak można zmieniać jego rozmiar, przezroczystość, kąt obrotu czy przesunięcie względem osi XY.
Warstwy punktowe natomiast mogą teraz zostać przedstawione w formie dynamicznej mapy ciepła. Waga punktów może zostać pobrana z tabeli atrybutów. Użytkownik może określić paletę kolorów, promień wyszukiwania i wartość maksymalną. Jakość wyświetlania określa rozdzielczość utworzonej mapy.
Interfejs użytkownika
Okno mapy w QGIS można teraz obrócić o dowolny kąt. Etykiety i symbole są odpowiednio poprawiane, aby nie stracić pierwotnej czytelności i wyglądu.
Podczas wykonywania pomiaru odległości lub powierzchni istnieje możliwość zdefiniowania jednostek, w których będą wyświetlane dane. Dodany został również dodatkowy panel z dodatkowymi informacjami o ustawieniach użytych w trakcie obliczeń.
Przeglądarka plików działa teraz znacznie szybciej. Możliwe jest rozwijanie kilku pozycji jednocześnie – każdy element jest przeszukiwany w osobnym wątku, co zwiększa responsywność aplikacji. Działa to zarówno dla katalogów jak i źródeł danych tj. WMS, PostGIS itp.
Podczas łączenia tabel na podstawie wspólnych atrybutów użytkownik może zdefiniować prefiks, który zostanie dopisany do nazw dodanych pól. Pozwala to na łatwiejszą nawigację po atrybutach obiektów.
Wyrażenia regularne zostały wzbogacone o edytor funkcji. Więcej informacji o tym narzędziu można znaleźć na blogu autora.
QGIS Server
Poza wersją desktop QGIS zmiany dotknęły również jego serwerową odmianę. Najważniejszą zmianą jest zapewne możliwość korzystania z wtyczek napisanych w języku Python. Programiści uzyskali dzięki temu większą kontrolę nad żądaniami wysyłanymi przez użytkowników m.in. w przypadku wystąpienia błędu. Możliwe stało się również tworzenie własnych rodzajów usług.
Ponadto dodano wsparcie dla kontekstowej legendy WMS. Dzięki temu możliwe jest pobranie legendy dla mapy zawierającej jedynie elementy widoczne w danym widoku.
To oczywiście nie wszystkie zmiany w stosunku do poprzedniej wersji. Dla stabilności i bezpieczeństwa pracy ważnym aspektem jest znaczne rozszerzenie bazy testów jednostkowych wykonywanych automatycznie przy każdorazowej zmianie w kodzie źródłowym. Dzięki temu możliwe jest szybsze odnalezienie błędów i lepsze przeciwdziałanie powstawaniu regresji w stosunku do wcześniejszych wydań.
Szkolenia GIS i QGIS
Szkolenia podstawowe i dedykowane w formie zdalnej oraz stacjjonarnej
