QGIS 3.4 Madeira

W ostatnich dniach października oficjalnie zaprezentowana została wersja QGIS 3.4, tym razem o nazwie Madeira. W lutym 2018 r. odbyło się na tej wyspie spotkanie programistów tego projektu. Jest to pierwsze wydanie o wydłużonym wsparciu (LTR – Long-Term Release ) dla QGIS 3. Dla osób używających ciągle wersji 2.18 mamy dobrą wiadomość. Aby dać czas na przejście na nową, stabilną wersję będzie ona wspierana jeszcze 3 miesiące – ostatnie wydanie z tej gałęzi (2.18.28) planowane jest na 18 stycznia 2019.

Główny nacisk w tej wersji został położony na ustabilizowanie działania aplikacji i usunięcie zgłoszonych błędów. W związku z tym liczba nowych funkcji jest nieco mniejsza od poprzednich wydań 3.x, ale i tak lista zmian nie jest krótka. W najbliższym czasie pojawi się ona na oficjalnej stronie. Poniżej opis kilku ciekawych naszym zdaniem zmian.

Interfejs

Kreator wyrażeń został wzbogacony o autouzupełnianie wpisywanych poleceń. Dotyczy to nazw funkcji, zmiennych oraz pól tabeli atrybutów. Dodatkowo, w trakcie wpisywania argumentów funkcji wyświetlana jest etykieta informująca o parametrach jakie ta funkcja przyjmuje.

Usprawniono przełączanie widoku tabeli atrybutów pomiędzy samodzielnym oknem a dokowalnym panelem. Wcześniej wymagana była zmiana parametru w opcjach QGIS i ponowne otworzenie tabeli, teraz można dowolnie zmieniać tryb wyświetlania dla otwartego okna jednym przyciskiem.

W poprzedniej wersji QGIS została wprowadzona możliwość oznaczania dodatkowymi ikonami warstw na liście. Od tej wersji wskaźniki są automatycznie dodawane do warstw tymczasowych (temporary scratch layers). Obiekty w takich warstwach nie są zapamiętywane w projektach, tak więc dodatkowe oznaczenie pozwala łatwo zorientować się czy nie utracimy cennych danych po zamknięciu QGIS. W podobny sposób są teraz oznaczane warstwy wymagane. Takie warstwy są zablokowane i nie można ich usunąć z projektu.

Jeśli w projekcie mamy warstwę tymczasową możliwe jest teraz jej łatwe zapisanie na dysku. Wystarczy kliknąć na warstwę prawym klawiszem, wybrać opcję Zapisz warstwę tymczasową i wskazać format i miejsce zapisu. Warstwa tymczasowa zostanie zastąpiona nowo utworzonym plikiem.

Warstwy mesh

W QGIS 3.2 wprowadzono obsługę nowego typu warstw tzw. mesh. Jednak funkcjonalność ta nie posiadała żadnego interfejsu dla użytkowników. Pełne wsparcie jest jednak dostępne w aktualnej wersji. Dane typu mesh prezentowane są w siatce zbudowanej z wierzchołków i łączących je krawędzi, które tworzą wielokąty. Dane przechowywane są w wierzchołkach i mogą być reprezentowane jako wartości skalarne (paleta kolorów interpolowana pomiędzy wierzchołkami, np. rozkład temperatury) oraz wektory kierunku (strzałki, np. kierunek wiatru).

Aktualnie obsługiwane są trze formaty: GRIB, XMDF oraz NetCDF. W pojedynczym pliku mogą znajdować się różne zbiory danych (np. meteorologiczne jak temperatura, wilgotność, prędkość i kierunek wiatru) złożone z wielu serii czasowych.

Edycja

Nowością jest możliwość dociągania wierzchołków do regularnej siatki w trakcie rysowania geometrii obiektów przestrzennych. Pozwala to na łatwe rysowanie regularnych kształtów. Aby uaktywnić tą funkcjonalność należy we właściwościach warstwy przejść na zakładkę Digitalizacja i podać wartość w polu Precyzja geometrii. Od teraz w momencie aktywacji narzędzia rysowania obiektów lub edycji wierzchołków pojawi się regularna sieć krzyżyków, do których będą dociągane wierzchołki. Siatka jest widoczna tylko jeśli krzyżyki nie nachodzą na siebie w związku z czym przy ustawionych małych wartościach precyzji należy mocno przybliżyć widok mapy. Wartości należy podawać w jednostkach układu współrzędnych danej warstwy np. dla układów PUWG 1992, 2000 są to metry, a dla WGS84 stopnie dziesiętne.

Wielu użytkowników zapewne ucieszy nowe narzędzie do odwracania kierunku linii. Dostępne jest ono na pasku narzędzi Zaawansowana digitalizacja i po jego wyborze wystarczy wskazać obiekt liniowy. Mała rzecz a cieszy.

Widok 3D

Kolejne usprawnienia trafiły do wizualizacji danych przestrzennych w 3D. Nowością jest możliwość tworzenia animacji z ruchomą kamerą. W tym celu należy dla wybranych momentów ustawić widoczność sceny. W trakcie animacji QGIS automatycznie stworzy trasę na podstawie określonych scen. Można wybrać różne sposoby interpolacji obrazu pomiędzy poszczególnymi scenami. W tej chwili brakuje niestety możliwości wyeksportowania tak stworzonej animacji do pliku video.

Z widoku 3D można od teraz korzystać w kompozytorze wydruków. Służy do tego nowa ikona obok dodawania widoku mapy. Udostępniono również narzędzie identyfikacji trójwymiarowych obiektów oraz usprawniono nawigację widoku.

Narzędzia geoprocessingu

Narzędzia geoprocessingu stanowią centralny punkt jeśli korzystamy z bogatego zbioru algorytmów dostępnych w QGIS. Do tej pory ich wykonywanie wiązało się z utworzeniem nowej warstwy wynikowej. Jednak od teraz możliwe jest modyfikowanie obiektów bezpośrednio na warstwie wejściowej. Aby tego dokonać należy włączyć edycję warstwy i zaznaczyć obiekty, które mają zostać zmodyfikowane. Następnie w panelu Narzędzi należy wcisnąć przycisk Edytuj w warstwie źródłowej. Po wybraniu algorytmu w jego oknie dostępny będzie przycisk Modyfikuj zaznaczone obiekty. Zmiany nie są automatycznie zapisywane w warstwie dzięki czemu możliwe jest sprawdzenie czy efekt spełnia nasze oczekiwania i ewentualnie je cofnąć oraz wykonać algorytm ponownie ze zmienionymi parametrami. Lista dostępnych algorytmów w nowym trybie jest znacznie krótsza niż normalne co wynika z faktu, że algorytm musi zwracać taki sam typ obiektów jaki jest w warstwie wejściowej (np. typ geometrii oraz strukturę atrybtuów), ale na pewno będzie ona powiększana w następnych wydaniach.

Kolejną nowością jest możliwość zapisania wybranych modeli wewnątrz projektu QGIS. Dzięki temu przenosząc go na inny komputer nie trzeba ręcznie przenosić potrzebnego modelu. Takie rozwiązanie ma sens w przypadku modeli wykorzystywanych do konkretnych zastosowań i niepotrzebnych poza danym projektem. Model można dołączyć do pliku w oknie edycji.

Ułatwiono również wykonywanie skryptów Narzędzi geoprocessingu. Od teraz nie ma konieczności kopiowania pliku z algorytmem do katalogu QGIS. Można je uruchomić poprzez przeciągnięcie na okno QGIS lub wykorzystując wbudowaną przeglądarkę plików. W obu przypadkach pojawi się okno dialogowe algorytmu.

Oczywiście jak przy każdej kolejnej wersji dodano nowe oraz poprawiono działanie istniejących wcześniej algorytmów.

Inne zmiany warte odnotowania

Osoby wykorzystujące QGIS Server na pewno ucieszy dodanie wsparcia dla serwowania danych w formacie WMTS 1.0.0. Usługa ta pozwala na udostępnianie danych w formie rastrowych kafli i jest obecnie szeroko stosowana w sieciowych systemach GIS.

OpenCL to platforma programistyczna (tzw. framework) wspomagająca pisanie aplikacji wykorzystujących do pracy wiele jednostek obliczeniowych np. CPU lub GPU. Ułatwia ona równoległe wykonywanie operacji na wielu procesorach obliczeniowych co znacząco przyspiesza wykonywanie niektórych algorytmów. W QGIS zaimplementowano eksperymentalne wsparcie dla OpenCL dla kilku operacji wykonywanych na danych rastrowych: ekspozycja, nachylenie, cieniowanie oraz wskaźnik szorstkości. Akceleracja jest domyślnie wyłączona, można ją włączyć w opcjach w zakładce Przyspieszenie.

Dla użytkowników systemów z rodziny Linux udostępniono QGIS w formacie flatpak w serwisie flathub. Aplikacje instalowane w ten sposób zawierają niezbędne do ich uruchomienia biblioteki, dzięki czemu nie trzeba się martwić o zgodność z już zainstalowanymi wersjami. Największą zaletą jest możliwość instalacji wielu wersji QGIS na jednym systemie niezależnie od siebie – każda wersja będzie miała własny katalog z profilami.