Co to są metadane?

Metadane to zbiór informacji szczegółowo opisujących dane, zbiory danych czy też usług, zapisany przy wykorzystaniu składni języka XML (eXtensible Markup Language – standard opracowany przez organizację W3C).

Przeczytaj także artykuł: “Po co są metadane w GIS“

Dzięki metadanym można dowiedzieć się jaka była data pozyskania danych i jak wygląda ich aktualność, kto je utworzył, na jakich zasadach są udostępniane, jakiego obszaru dotyczą, jaka jest ich szczegółowość, według jakiego standardu zostały opracowane, w jakim są układzie współrzędnych, w jakim formacie są dostępne czy też pod jakim adresem uruchomiona jest usługa. A także wiele innych informacji przydatnych podczas wyszukiwania przez użytkownika interesujących go materiałów geodezyjnych, kartograficznych, związanych z planowaniem przestrzennym czy też obejmujących tematykę środowiska przyrodniczego, ale nie tylko. Metadane są jednym z kluczowych elementów infrastruktury informacji przestrzennej.

Szczegółowe informacje dotyczące zapisów Dyrektywy INSPIRE oraz Ustawy o infrastrukturze informacji przestrzennej w kontekście metadanych geoinformacyjnych dostępne są m.in. w publikacjach:

• Metadane geoinformacyjne w INSPIRE i SDI.
• INSPIRE i Krajowa Infrastruktura Informacji Przestrzennej – Podstawy teoretyczne i aspekty praktyczne.
• Modelowanie pojęciowe w projektowaniu i implementacji systemów geoinformacyjnych.

Przedstawione są tam normy ISO odnoszące się do metadanych (19115 Metadane, 19139 Metadane – schemat implementacji XML) jak również opisane techniczne aspekty tworzenia metadanych.

Proces tworzenia metadanych z technicznego punktu widzenia nie jest specjalnie skomplikowany. Przygotowane edytory wspomagają operatora wskazując obligatoryjne pola wymagane w procesie walidacji pliku metadanych pod względem zgodności z wytycznymi. Dużo trudniejsze natomiast jest zebranie możliwie najdokładniejszych informacji o zasobie, który ma zostać opisany metadanymi.

W roku 2010 Główny Geodeta Kraju, aby wspomóc prace nad utworzeniem metadanych dla działek ewidencyjnych opublikował dokument “Wytyczne do przygotowania metadanych w zakresie działek ewidencyjnych” szczegółowo opisujący zakres informacji jaki powinien się znaleźć w tych metadanych. A wraz z nim udostępnił służbie geodezyjnej i kartograficznej specjalnie przygotowany internetowy edytor metadanych by wspomagać tworzenie ich dla zasobu działek ewidencyjnych. To właśnie służba geodezyjna i kartograficzna jako jedna z pierwszych w kraju musiała się zmierzyć z problemem dokładnego opisania swoich danych.

Za tworzenie i aktualizację metadanych w Polsce odpowiedzialnie są następujące Organy:

Załącznik I dyrektywy INSPIRE

1. Systemy odniesienia za pomocą współ. (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
2. Systemy siatek geograficznych (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
3. Nazwy geograficzne (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
4. Jednostki administracyjne (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
5. Adresy (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
6. Działki katastralne (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
7. Sieci transportu (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
8. Hydrografia (Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej)
9. Obszary chronione (Minister Środowiska oraz Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego)

Załącznik II dyrektywy INSPIRE

1. Ukształtowanie terenu (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
2. Użytkowanie terenu (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
3. Sporządzanie ortoobrazów (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
4. Geologia (Główny Geolog Kraju)

Załącznik III dyrektywy INSPIRE

1. Jednostki statystyczne (Prezes Głównego Urzędu Statystycznego)
2. Budynki (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
3. Gleba (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
4. Zagospodarowanie przestrzenne (Minister Infrastruktury)
5. Zdrowie i bezpieczeństwo ludzi (Minister Zdrowia)
6. Usługi użyteczności publicznej i służby państwowe (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
7. Urządzenia do monitorowania środowiska (Główny Inspektor Ochrony Środowiska)
8. Obiekty produkcyjne i przemysłowe (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
9. Urządzenia rolnicze oraz akwakultury (Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi)
10. Rozmieszczenie ludności – demografia (Prezes Głównego Urzędu Statystycznego)
11. Gospodarowanie obszarem/strefy ograniczone/regulacyjne oraz jednostki (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
12. Strefy zagrożenia naturalnego (Minister Środowiska)
13. Warunki atmosferyczne (Minister Środowiska)
14. Warunki meteorologiczno-geograficzne (Minister Środowiska)
15. Warunki oceanograficzno-geograficzne (Minister Infrastruktury)
16. Regiony morskie (Minister Infrastruktury)
17. Regiony biogeograficzne (Główny Konserwator Przyrody)
18. Siedliska i obszary przyrodniczo jednorodne (Główny Konserwator Przyrody)
19. Rozmieszczenie gatunków (Minister Środowiska)
20. Zasoby energetyczne (Główny Geolog Kraju)
21. Zasoby mineralne (Główny Geolog Kraju)

Odbiorcami dla których tworzy się metadane są właściwe wszyscy, którzy potrzebują informacji o dostępnych danych przestrzennych dla konkretnego obszaru.

Przykład – przed rozpoczęciem realizacji każdego projektu (również tych geoinformacyjnych) po etapie precyzowania zamierzeń dotyczących produktu lub produktów końcowych projektu, następuje etap określania niezbędnych zasobów – finansowych, ludzkich, sprzętowych, wiedzy, technologii, danych bez których powodzenie realizacji projektu może zostać zaburzone lub całkowicie wykluczone. Właśnie na tym etapie przychodzą z pomocą serwisy katalogowe metadanych (CS-W Catalogue Service for Web). Dzięki którym jest możliwość zgromadzenia informacji na temat dostępności niezbędnych danych przestrzennych dla obszaru objętego projektem. Serwisy katalogowe to rodzaj usług sieciowych umożliwiających publikowanie i przeszukiwanie zbiorów metadanych dla danych i usług geoinformacyjnych.

Metadane są udostępnione w rozproszonej strukturze serwerów katalogowych. Usługi katalogowe dostępne są na różnych poziomach infrastruktury informacji przestrzennej. Jest to uzależnione od tego czy dany dysponent danych samodzielnie uruchomi i będzie utrzymywać własną usługę katalogową, w której udostępni swoje metadane czy też prześle je do innego podmiotu administrującego serwisem katalogowym np. na szczeblu krajowym. W zależności od preferencji właściciela katalogu metadanych może on być dostępny jako jeden z elementów geoportalu lub też jak zupełnie niezależna wyszukiwarka. Przykładem pierwszego podejścia jest geoportal Systemu Informacji Przestrzennej Powiatu Wrocławskiego wroSIP, gdzie usługa katalogowa jest wkomponowana jako jeden z widgetów geoportalu.

W portalu Wielkopolskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej katalog metadanych występuje w postaci niezależnej wyszukiwarki.

Dzięki zachowaniu standardów podczas konfigurowania usług CS-W i uruchomienia opcji tzw. harvestingu można przeszukiwać rozproszone katalogi metadanych.

 

Głównym punktem dostępowym do polskich metadanych i jednocześnie pierwszym miejscem, gdzie warto poszukać informacji o dostępnych zbiorach danych jest krajowy geoportal.

Na chwilę obecną dostęp do katalogu jest realizowany w dwojaki sposób ze strony głównej albo w geoportalu2 jako jeden z widgetów.

Docelowo metadane zbiorów danych i usług wszystkich krajów europejskich powinny być dostępne z poziomu europejskiego katalogu metadanych INSPIRE. Dzięki takiemu rozwiązaniu nie ruszając się z zza biurka będzie można sprawdzić dostępność danych dla różnych biznesowych projektów realizowanych przy wykorzystaniu danych przestrzennych o charakterze krajowym jak i międzynarodowym.